මිහිරි මතකයන් හා “මිහිර“ මතකයන්!! (Memories of 'Mihira' and days when life was so much sweeter)

මෑත කාලයේදී මා බොහෝ බ්ලොග් සටහන් කියෙව්වත්, (සම හරක් නං කියන්නේ මං කියවන්නේ නැතිය කියලයි. හැක්..) ඉංග්‍රීසි මාධ්‍යයෙන් ලියැවෙන දේවල් නං කියවන්නේ අඩුවෙන්. ඒ කියවන අතලොස්ස අතරින් උනත්, මට ඉංග්‍රීසි කියවන්න ආසාව වඩවන්නේ එකම එක කෙනෙක්ගේ සටහන් පමණයි. ඒ “ද නේෂන්“ පුවත්පතේ කතෘ මලින්ද සෙනෙවිරත්න මහතාගේ Malinda Words බ්ලොග් අඩවියයි. ඔහුගේ ඉංග්‍රීසි බස හැසිරවීම ඇත්තටම සුපර් පවර් ස්ටියරින් තියෙන ලක්ෂරි සෙඩාන් එකක් එළවනවා වගෙයි. බහුබූත වචන වලින් තොරව ඔහු කරන ආමන්ත්‍රණය ගැන මට දැනෙන විදිය ගැන මම මුණුපොතේ දාපු ස්ටේටස් එකේදී (“මිහිර“ දාන්න කලින්) මෙන්න මේ වගේ දෙයක් මම කිව්වා. “ඒවා කියවන කොට මට දැනේන්නේ සිනිදු වෙල්වට් එකක් උඩ ලස්සන ලෝකයක් බල බල ඇවිදිනවා කියලයි.“

ඔය අතරේ අපි පුංචි කාලේ ඉතා ආසාවෙන් කියවපු, ගෙැනැත් දෙනකං නාහෙන් අඬපු “මිහිර“ පත්තරේ ගැන, එහි රන් ජුබිලි සැමරුම වෙලාවේ මනරම් සටහනක් එක් කර තිබුනා. එය කියැවීමෙන් මගේ ශරීරයේ සමහර ඉන්ද්‍රියන් අඩපණ වෙන්න ගත්තා. ඒ තරම්ම හැගීම් දනවන සුළුයි. මටත් “මිහිර“ ගැන ලියන්න උවමනාව තිබුනත්, මම ඒ ගැන ලියන එක මලින්දගේ වචනත් එක්ක බැලුවම මහ විකාරයක් වගේ පෙනුන නිසා, මම මලින්දගේ සටහන දහ වතාවක්වත් අඩුම ගානේ කියෙව්වා. රස වින්දා. පස්සේ තියෙන අමාරුවටම හොරෙන්ම ඒක සිංහලට අනුවර්තයක් විදියට කරල මලින්දට යැව්වා. හොදයි කියල කිව්වා. ඒක නිසා වෙන්ටැති ඔහු ඒක මලින්ද වර්ඩ්ස් අඩවියේ පල කරල තිබුනේ. පොඩි පොඩි වෙනස් කම් කිහිපයක් සමඟ නැවත එම සටහන මේ සමඟ පළ කරමි.

මලින්දගේ සටහන මුලින්ම ඉදිරිපත් කොට ඇත. මා සාර්ථක නොවුනත් මලින්ද කී දේ මට දැනුන අයුරින් මා සටහන් කොට ඇත. මලින්ද, ඔබට බෙහෙවින්ම ස්තුතියි. සුන්දර ළමා කාලයේ මතකයන් වෙත කාලාවතරණය කිරීමට අවකාශ ලබා දීම පිළිබඳව. 

ලස්සන ඉංගිරිසි ටිකක් කියවන්න ආස නං ඔන්න මලින්දගේ අඩවියට යන්න. 

Memories of 'Mihira' and days when life was so much sweeter

The cover page of the maiden copy of 'Mihiri'

Some years ago someone made a suggestion: ‘write about your first love’.  That’s a hard one.  It’s not because writing about love or lovers is difficult.  It’s the ‘first’ part that’s difficult to figure out.  I concluded around that time that the ‘last love’ is also the first.  But I responded to the request. I wrote about my favorite Montessori teacher. 

But there’s love and love.  People and things.  We use the term love loosely and therefore we are always in love with a multiplicity – people, places, things.  Looking back now if there was one relationship that shaped thinking, feeling, life and living from the early days of exploration, it is themihira paththare. 

‘Mihira’, literally ‘sweetness’, was a weekly newspaper for children.  Mihira celebrated its 50thanniversary a week ago.  We (i.e. Mihira and I) are roughly of the same age.  There’s a difference though.  I grew up with Mihira but Mihira remained a child.  I lost childhood and child, Mihira didn’t.  It took me decades to understand the wisdom of not growing up and it’s quite a struggle to recover child once that happens, but Mihira didn’t have that problem.  Mihira was allowed to be a child.  Indeed Mihira was not required to ‘grow up’.  No one said ‘It’s time you grew up!’  No one said ‘Grow up and be a man (or woman)’. 

Mihira was not a best friend or rather was never seen as ‘friend’.  However, while ‘best friends’ came and went, Mihira stayed.  Didn’t utter a single word but communicated so much.  Mihiraeducated me, showed me places I’ve never visited, introduced me to people I had never met and most importantly, entertained me in ways that no adult could.

'Mihira' at 50

It all happened in the early 70s.  I would have been 6 or 7.  It is hard to pin down the true ‘age’ of that kind of newspaper.  At times Mihira seemed to be about 5 years old, at times 12 or 13 and sometimes even older.  Mihira came to me during holidays.  ‘Holidays’ back then was synonymous with ‘Kurunegala’ and my maternal grandparents’ house.  

My grandfather bought the ‘Daily News’ and ‘Observer’.  He was old and his eyesight was poor.  He would get one of his grandchildren to read out the headlines.  If anything sounded interesting it would have to be read out in full.  Once he was through, we got the chance to read what we liked.  The only thing that really interested me was sports.  Sure, I was intrigued, I remember about the Arab-Israel conflict and I remember reading about ‘Munich’.  There were other things too, but nothing like sports.  Anyway, this is how mornings went.  Slow.  Not drudgery by any means, but not too exciting either.  Once that was done, it was the outdoors with a break for lunch until nightfall. 

Mondays were different.  I was conscious of Mondays.  Monday was Mihira Day.  I am not sure if my siblings were as conscious, but I remember watching out for the newspaper delivery man on Mondays.  I wanted the first read.  The first Monday of January was special.  Mihira came with a beautifully decorated school time table.  It was all about who remembered.  Some years, I won and in others my brother did. 

But Mihira was more than all that.  It was about the fascinating cartoon story, Boo Baba Saha Thulsi.  Mihira gave us Batakolaachchi. There was also the crossword puzzle.  Then there were the features.  I’ve never seen schools being featured as comprehensively.  I got to read about events and personalities.  Places and place names were dissected in wonderful ways. 

Someone described Mihira thus: apita kiyavana pissuwa purudu karapu paththare (the newspaper that got us started on this insanity that is reading).  Perfect description.  After encountering Mihira, few would not be fascinated about words, phrases and stories.  It was the beginning of a lifelong love affair, one might say. 

My friend Nilooka Dissanayake said that she used to wait for the newspaper man and used to hum to herself something like the following: ‘pera davase mawetha gena mihira hetath gena aa yuthu ve’ (the mihira that came to me on an earlier day must come to me tomorrow as well).  Again, perfect.

Mihira was a friend. A teacher too. A loku aiya. A memory cherished by so many across several generations that I am persuaded to believe that if there is a community of readers in this country, a collective that loves stories, a group that writes, they are ‘one’ because they all lived in a fascinating world made especially for them by a single newspaper.  Mihira.  If success in life is about recovering innocence and if innocence-recovery is about rediscovering childhood, then all we need to do is revisit our individual Mihira-days.  We are lucky.   

M.S.

මිහිරි මතකයන් හා “මිහිර“ මතකයන්!! 

අවුරුදු කීපෙකට කලින් මට කව්රු හරි මෙහෙම යෝජනාවක් ගෙනාවා.  “ලියන්නකෝ ඔයාගේ ප්‍රථම ප්‍රේමය ගැන“. අපොයි ඒක මහ අමාරු වැඩක්. ඒක ආදරය ගැනවත් ආදරවන්තයින් ගැනවත් ලියන්න තියෙන අපහසුවක් නොවෙයි. “ප්‍රථම“ කොටස කොතනින් කියල පටන් ගන්නවද කියන එකයි ප්‍රශ්නය. අවසාන ආදරයත් ප්‍රථම ආදරය ම වෙනවා කියලයි මම හිතාගෙන උන්නේ. ඒත් ඒ යෝජනාව මං පිළිගත්තා. ඒක නිසා මම මගේ මුල්ම මොන්ටිසෝරි ගුරුතුමිය ගැන ලිව්වා.

හැමතැනම ආදරය තිබුනා. මිනිසුන්ට හා යම් යම් දේ කෙරෙහි අපි ආදරය කළා. ඒත්, අපි ආදරය කියන වචනය හරි සැහැල්ලුවෙන් ගත්තේ, ඉතිං අපි එක එක දේවල් වලට, මිනිස්සුන්ට, එක එක තැන් වලට ආදරය කරන්න ගත්තා. කොහොම උනත් මේ සියළු දේ අතරින්, මට එකම එක ආදර සම්බන්ධයක් තිබුනා, මගේ මනස දියුණු කළ, නොයෙක් හැගීම් ගෙනැත් දුන්න හා නොයෙක් දේ පීරා බලන කුඩා කාලයේදි ඒවා සොයා යන්න අවස්ථාව සලසා දීපු. ඒ වෙන කව්රුවත් නෙමෙයි “මිහිර“ පත්තරේ.

“මිහිර“ වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන්ම අති මිහිරක්. එය ළමුන් සදහා වූ සතිපතා පුවත්පතක්. “මිහිර“ තම රන් ජුබිලිය (50 වැනි සංවත්සරය) සැමරුවේ ගිය සතියෙදීයි. අපි (මම සහ “මිහිර“) ඒ කාලේ එකම වයසේ වගේ. එහෙම උනත් පොඩි වෙනසක් තිබුනා. මම ලොකු වෙද්දි මාත් එක්ක “මිහිිර“ හිටියා. ඒත් මං ලොකු වෙද්දිත් “මිහිර“ ළමයෙක් වගේම හිටියා. කාලය ගෙවෙද්දී මට මගේ ළමා කාලය හා ළමයා කියන දේ සම්පුර්ණයෙන්ම වෙනස් වුනත් කිසිම ප්‍රශ්නයක් නැතිව “මිහිර“ යස අගේට එයාගේ ළමා කාලයේම හිිටියා. ළමයෙකුගේ ඌණවර්ධනය මොන වගේද කියල තේරුම් ගන්න මට නම් දශක ගණනක් වැය උනා. ඇත්තටම එහෙම සිදු වීම ලොකු ප්‍රශ්නයක්. ඒත් “මිහිර“ට ඒ ලොකු ප්‍රශ්නය කවදාවත් බලපෑවේ නැහැ. “මිහිර“ ලොකු වෙන්න ඕන, “ලොකු මිනිහෙක් වෙන්න ඕන“ කියල එයාට කිසිම උවමානාවක් තිබුනේ නැහැ. එහෙම නැත්නං “දැන් ඉතිං ටිකක් ලොකු මහත් වෙන්න වත් බලනවා“ එහෙම නැත්නං අඩුගානේ “ටිකක් ලොකු මිනිහෙක් වත් වෙනවකෝ“ කියල කියන්න කාටවත් උවමනාවක් තිබුනේ නෑ. “මිහිර“ තම ළමා කාලය තුල දිගටම රැදී සිටියා.

මට, “මිහිර“ කවදාවත් හොදම යාළුවෙක්, අඩු ගානේ නිකං යාළුවෙක් කියලවත් දැනුනේ නැහැ. ඒත් මට එක එක අඹ යහලුවන් ලැබෙද්දී, වෙන් වෙද්දී මා ගාව “මිහිර“ සිටියා. එකදු වචනක්වත් නොකියා හුගක් දේ කියන්න එයාට පුළුවන් උනා. “මිහිර“ මට ඉගැන්නුවා. මම කවමදාකවත් නොගියපු ලස්සන, සුන්දර තැන් මට පෙන්නුවා. එක එක ජාතියේ මිනිසුන් මට මුණ ගැස්සුවා. වඩාත්ම වැදගත් දේ, කිසිම වැඩිහිටියෙකුට බැරි උන විදියට “මිහිර“ මාව මිහිරට පත් කලා.

මේ හැම දෙයක්ම සිද්ධ උනේ හැත්තෑව දශකයේ මුල් බාගයේදීයි. මට එතකොට වයස අවුරුදු හයක් - හතක් විතර ඇති. මේ වගේ පත්තරේකට හරි වයසක් කියන එක කොච්චර අමාරු දෙයක්ද? සමහර වෙලාවට “මිහිර“ අවුරුදු පහක පොඩි කොල්ලෙක් වගේ. තවත් සමහර වෙලාවට අවුරුදු 12 - 13 කොලු ගැටයෙක් වගේ. සමහර වෙලාවට ඊට ටිකක් වැඩිමල් කොල්ලෙක් වෙන්නත් ඇති. පාසැල් නිවාඩු කාලයේදී තමයි මට “මිහිර“ ලැබුනේ. ඒ දවස් වල මම මගේ නිවාඩු කාලය වැඩිපුරම ගත කලේ කුරුණෑගල තිබුණු අපේ අම්මාගේ මහ ගෙදර තමා.

අපේ සීයා “Daily News" එකයි "Observer" එකයි ගේනවා. සීයාගේ වයස නිසා එයා දුර්වලයි. ඉතිං ඒක නිසා සීයගේ ඇස් පෙනීමත් බොහොම දුර්වලයි. මේ හේතුව නිසා සීයා ගේන පත්තර වල හෙඩ්ලයින් කියවන්න වෙන්නෙත් අපි කව්රු හරි මුණුබුරෙකුට තමා. සීයා ඒ කාට හරි අඩගහගන්නවා. ඔන්න මොකක් හරි හෙඩ්ලයින් එකක් කියවන කොට ඒක සීයාට අල්ලල යන විදියක් දැක්කොත්, අනේ ඉතිං අර මුළු ආටිකල් එකම ඉවර වෙනකං කියවන්න වෙනවා. සීයාගේ රාජකාරි ඉවර වෙලා එහාට මෙහාට වෙච්චි ගමන්ම, අපි ආස කරන දේවල් කියවන්න අපිට චාන්ස් ලැබනවා. මම නං වැඩියෙන්ම කැමති උනේ “ක්‍රීඩා“ අතිරේකයට. ඇත්තටම කිව්වොත් “ක්‍රිඩා“ වලට මම පිස්සු වැටිලයි හිටියේ. ඕවයේ තිබ්බ, ආරබි - ඊශ්‍රායල අර්බුදය, “මියුනිච්“ සිද්ධිය ගැන හෙම මට මතකයි, මම කියෙව්වා. තවත් කොච්චර දේවල් පත්තරේ තිබුනත් “ක්‍රීඩා“ තමා මට ඕනෑ උනේ. ඉතිං කෝම හරි අපේ උදේ කාලය ඔහොමයි අහවර උනේ. හරි හෙමින්.  අපිට උදේ වරුවේ වැඩක් තිබුනෙත් නෑ නැත්තෙමත් නෑ. ඉතිං දවල්ට කෑම කාලා ඉවර උනාම අපි කරන්නේ එකම දෙයයි. හොදටම කළුවර වැටෙනකම් මිදුලේ සෙල්ලං කරනවා.

හැබැයි සඳුදා නං වෙනස් දවසක්. සඳුදා ලබද්දිම මොකක්ද කලබලයක් මගේ හිතට එනවා. මොකද “මිහිර“ පත්තරේ එන්නේ සඳුදට නෙව. මට තරං ගායක් මගේ සහෝදරයට තිබුනද කියල නං මම දන්නෑ. ඒත් සඳුදාට පත්තර මාමා එනකං, මම ඇගිලි ගැන ගැන හිටපු හැටි මට හොදට මතකයි. මට තමයි පත්තරේ ඉස් ඉස්සෙල්ලම අලේ කරන්න ඕන උනේ. ජනවාරි මාසේ පළවෙනි සඳුදා කියන්නේ මම ආසාවෙන්ම බලා ඉන්න දවස. ඇස් කඩල යන පාට තියෙන පින්තූරයක් පාසැල් කාල සටහනක් අපිට එදාට පත්තරෙත් එක්ක ලැබෙනවා. හැමෝටම ඕන උනේ ඒක අයිති කරගන්න. ඒ අයිතිය සමහර අවුරුදු වල මට ලැබුනට, අනිත් අවුරුදු වලදී ඒකේ අයිතිකාරයා උනේ මගේ සහෝදරයයි.

“මිහිර“ සුවිශේෂයි. ඒකේ “බූ බබා සහ තුල්සි“ කියල හරි ලස්සන කාටුන් කතාවක් තිබුනා. ඇයි “බටකොල ආච්චි“. ඒකත් මිහිර පත්තරේ ගියා. තව හරස් පද ප්‍රහේළිකා එහෙමත් තිබුනා. තව එක එක විශේෂාංග තිබුනා. හැබැයි මම කවදාවත් ඔය විශේෂාංග වල, යම් පාසැලක් මහ ඉහලින් වර්ණනා කරපු අවස්ථා නං දැකල නැහැ. ඒ වෙනුවට අපිට එක එක උත්සව, වැදගත් පුද්ගලයන් ගැන ලොකු විස්තර කියවන්න ලැබුනා. අපි ආස කරන විවිධ සුන්දර ස්ථාන සහ ඒවයේ නම් හරි අපුරු විදියට තමා පත්තරෙන් අපිට පෙන්නල දුන්නේ. 

සමහර අයට අනුව “මිහිර“ කියන්නේ “අපිට කියවන පිස්සුව පුරුදු කරපු පත්තරේ“. ඒක හරියටම හරි. “මිහිර“ මුණ ගැහුනම ඒකේ  තියෙන වචන ගැන, වාක්‍ය ගැන, කතන්දර ගැන ටික දෙනෙක් ආසා වෙන්ටැති. ඒත් තව කාට හරි කියන්න පුළුවන් “මිහිර“ තමා ජීවිත කාලයක්ම පවතින ආදර සම්බන්ධයක ඇරඹුම කියලා.

මගේ මිත්‍රයා නිලුක දිසානායක නං කියන්නේ, එයා පත්තර මාමා “මිහිර“ පත්තරේ අතට ගෙනැත් දෙනකම්ම “පෙර දවසේ මවෙත ගෙනා මිහිර හෙටත් ගෙන ආ යුතුවේ“ කියන මන්තරේ මතුර මතුර හිටියා කියලයි. ඒක නං නියමයි.

“මිිහිර“ මට යාළුවෙක්. මට ගුරුවරයෙක්. මට ලොකු අයියා කෙනෙක්. දශක කීපයක් පුරා මගේ මතකය ගලාගෙන යද්දි මට හිතනෙවා, මං විශ්වාස කරනවා රට පුරාම කියවන්නෝ බිහිවෙන්න, කතන්දර වලට ආදරය කරන අය බිහි වෙන්න, එහෙම නැත්නං කතන්දර ලියන්න, පරම්පරා ගානක්ම ශක්තිය, ධෛර්යය ඒ අයට දුන්නේ එකම එක අයෙක් කියලයි. ඒ තමා “මිහිර“ පත්තරේ. ජීවිතය සාර්ථක වෙන්න ළමා කාලය වැදගත් නං එහෙම නැත්නං ආයෙත් ළමා කාලය මොන වගේද කියල බලන්න ඕන නං අපිට කරන්න තියෙන එකම එක දෙයයි. ඒ අපේ මිහිරිම “මිහිර“ දවස් මතකයට නගා ගැනීමයි. ඒ අතින් අපි හරිම වාසනාවන්නයි.

මලින්ද සෙනෙවිරත්ත